Gabrielle Roy

1909 - 1983
Chciała zostać pisarką. Było to marzenie od najwcześniejszych lat.

Urodziła się w Saint-Boniface (dziś jest to dzielnica Winnipeg), w prowincji Manitoba, 22 marca 1909 r. jako najmłodsze dziecko pośród jedenaściorga rodzeństwa. Rodzice Gabrielle pochodzili z francuskojęzycznej prowincji Quebec. W domu mówiono tylko po francusku.
W poszukiwaniu lepszej pracy ojciec, Leon Roy przeniósł się wraz z całą rodziną do Manitoby, gdzie przez wiele lat pracował w rządzie federalnym, pomagając nowym emigrantom osiedlić się w zachodniej Kanadzie. Niestety, w 1913 roku został zwolniony i rodzina popadła w kłopoty. Melina, matka Gabrielle coprawda szyciem i wynajmowaniem pokoi sublokatorom starała się zapewnić byt, ale przy tak licznej rodzinie bieda zajrzała do domu, w którym wychowywała się mała Gabrielle. Smutne dzieciństwo zostawiło wyraźny ślad w późniejszym jej pisarstwie.

Gabrielle była niezwykle pilną uczennicą. Od szkoły podstawowej po średnią wyróżniała się pracowitością. Była chłonna wiedzy. I dlatego, kiedy otrzymała nagrodę pieniężną za wspaniałe wyniki egzaminów końcowych w szkole średniej, przeznaczyła ją na naukę w Winnipeg Normal Institute, kształcącym nauczycieli.

W 1929 r. otrzymuje dyplom ukończenia Instytutu i prawo do nauczania. W tym samym roku umiera jej ojciec.
20 letnia Gabrielle wraca do domu i zaczyna pracę w szkole w Saint-Boniface. Zarobione pieniądze w większej części oddaje, znajdującej się wciąż w bardzo trudnej sytuacji, rodzinie. Ta sytuacja trwa aż do 1937 roku.

Gabrielle wie, że nie spełni się jej marzenie o pisarstwie, jeśli nie wyruszy w świat. Opuszcza więc Saint-Boniface i wyjeżdża do Europy, by studiować teatrologię. Mieszka w Paryżu, a potem w Londynie.

W 1939 r. w Europie wybucha II wojna światowa i Gabrielle zmuszona jest do powrotu do Kanady. Wbrew życzeniom swojej matki osiedla się w Montrealu. Utrzymuje się z pisania artykułów i krótkich historii w kanadyjskich magazynach.

W 1943 r. pisze serię artykułów o biedakach z Montrealu, które stały się przyczynkiem do jej pierwszej książki “Bonheur d’occasion” (“The Tin Flute” - Blaszany flet), wydanej w 1945 r. Książka stała się hitem literackim. Opowiada o biednej rodzinie montrealskiej, która bardzo ucierpiała z powodu II wojny światowej. Przetłumaczona na 15 języków, zdobyła nagrodę Prix Femina w Paryżu i Literary Guild of America Award w Nowym Jorku. W 1947 roku pisarka została przyjęta do Royal Society of Canada i zdobyła swoją pierwszą nagrodę: Governor General’s Award. Tę prestiżową nagrodę otrzymała jeszcze potem dwukrotnie: w 1957 i w 1977 roku.

Wydanie książki zmieniło radykalnie sytuację materialną Gabrielle, a jej nazwisko stało się głośne.

W 1947 r., podczas podróży do Manitoby, Gabrielle spotyka młodego lekarza, Marcela Cabotte. Po okresie krótkiego narzeczeństwa wychodzi za niego za mąż. Młodzi zamieszkają w Paryżu, gdzie Marcel odbywa praktykę lekarską, a Gabrielle pisze następną książkę. Wydaje ją w 1950 r. Jej tytuł to “La Petite Poule d’Eau” (Where Nests the Water Hen) i jest absolutnym kontrastem do pierwszej, opowiada bowiem o dużej, kochającej się rodzinie, nie mającej zbyt wielu problemów, zamieszkującej piękną wyspę na środku rzeki.

W tym samym roku Gabrielle z mężem przenoszą się do Quebec i resztę życia pisarka dzieli pomiędzy Quebec City a domkiem letniskowym na wsi Petite-Rivière-Saint-François, rezygnując z życia publicznego i oddając się całkowicie pisaniu książek. W ciągu następnych 20 lat wydaje jedną książkę za drugą, (wśród których znalazły się także książki dla dzieci) zdobywając kolejne nagrody i wyróżnienia.

Przed swoją śmiercią pisze autobiografię: “La Détresse et l’enchantement” (Enchantment and Sorrow - “Zachwyt i smutek”), która została wydana w rok po jej śmierci, w 1984 r.
Gabrielle Roy umiera na atak serca w Quebec City 13 lipca 1983 r. w wieku siedemdziesięciu czterech lat.

Każdego roku “Association for Canadian and Quebec Literature” przyznaje nagrode jej imienia za krytykę literacką autorów książek kanadyjskich angielsko- i francuskojęzycznych. Mimo, że Gabrielle pisała po francusku, to jej książki zawsze tłumaczone były na angielski a także na wiele innych języków.
Czy któreś doczekały się polskiej wersji? Nie wiem. Ale może ktoś z Państwa wie?

Wybrana bibliografia
The Tin Flute (Bonheur d’occasion) (1945)
Where Nests the Water Hen (La Petite Poule d’Eau) (1950)
The Cashier (Alexandre Chenevert) (1954)
Street of Riches (Rue Deschambault) (1955)
The Hidden Mountain (La Montagne secrète) (1961)
The Road Past Altamont (La Route d’Altamont) (1966)
Windflower (La Rivière sans repos) (1970)
Enchanted Summer (Cet été qui chantait) (1972)
Garden in the Wind (Un jardin au bout du monde) (1975)
My Cow Bossie (Ma vache Bossie) (1976)
Children of My Heart (Ces Enfants de ma vie) (1977)
The Fragile Lights of Earth (Fragiles lumières de la terre) (1978)
Cliptail (Courte-Queue) (1979)
Enchantment and Sorrow (La Détresse et l’enchantement) (1984)
The Tortoiseshell and the Pekinese (L’Espagnole et le Pékinoise) (1987)
Nagrody i wyróżnienia
1947 - Prix Femina for Bonheur d’occasion - “Tin Flute”
1947 - Governor General’s Award - za “Tin Flute”
1947 - Royal Society of Canada’s Lorne Peace Medal - za “Tin Flute”
1967 - Najwyższe odznaczenie Kanady: Companion of the Order of Canada
2004 - 29 września 2004 r Bank of Canada wydał emisję 20 dolarowego banknotu, na którym zamieszczona była myśl z jej książki “The Hidden Mountain” (La Montagne secrète): “Could we ever know each other in the slightest without the arts?”
2007 - Książka dla dzieci “Children of My Heart” została uznana przez Canada Reads w 2007 książką roku.
Governor General’s Award otrzymała trzykrotnie, nagrodę Prix David dwukrotnie otrzymała też nagrody: Prix Duvernay i Molson Prize.

Narodowa Biblioteka Kanady w Ottawie ma w swoich zbiorach materiały dot. jej działalności pisarskiej od 1940 do 1983 roku. Są to manuskrypty, maszynopisy, galeria opublikowanych i nieopublikowanych książek jak np. “La Rivière sans repos”, “Cet été qui chantait”, “Un jardin au bout du monde”, “Ces enfants de ma vie”, oraz “La Détresse et l’enchantement”, jest tam również jej biznesowa i prywatna korespondencja oraz inne memorabilia.

______________________________
Opracowała: Emilia Turkiewicz
Na podstawie kilku stron internetowych.